Psychosociale risico's op het werk

Bij ‘psychosociale risico's op het werk’ denken we in de eerste plaats aan stress en burn-out, maar ook aan conflicten, geweld en pesterijen op het werk. Maar waarover gaat het eigenlijk precies? En hoeveel werknemers worden erdoor getroffen in België?

Wat zijn psychosociale risico's op het werk?

Psychosociale risico's op het werk zijn gedefinieerd in de Welzijnswet van 4 augustus 1996. Werknemers lopen het risico psychische schade die al dan niet gepaard kan gaan met lichamelijke schade op te lopen op hun werk. Dat komt omdat ze blootgesteld worden aan onderdelen van het werk die objectief een gevaar inhouden, en waarop de werkgever een impact heeft: 

• arbeidsorganisatie,
• arbeidsinhoud,
• arbeidsvoorwaarden,
• arbeidsomstandigheden, en
• interpersoonlijke relaties op het werk.

Het aantal werknemers dat  psychische of lichamelijke schade lijdt, blijft toenemen. Volgens de Belgische nationale enquête arbeidsomstandigheden, uitgevoerd bij 2.500 werknemers in 2015:

• hebben 3 op de 10 werknemers (33%) meestal of altijd last van stress op het werk,
• is 7% van de werknemers geïntimideerd of gepest, en
• heeft 3% fysiek geweld ondergaan.

In Europa is stress een wijdverbreide plaag. Stress is het op een na meest voorkomende gezondheidsprobleem op het werk, en treft 22% van de Europese werknemers. De Europese Stichting tot verbetering van de arbeidsomstandigheden in Dublin raamt de economische kosten van stress op 20 miljard euro.

Wat zijn de oorzaken van psychosociale risico's?

De 5 bronnen van psychosociale risico's zijn:

• de arbeidsorganisatie (taakverdeling, preventiebeleid, managementstijl enz.),
• de arbeidsinhoud (verplichtingen van het werk en de gevolgen daarvan op emotioneel en fysiek vlak),
• de arbeidsvoorwaarden (werkrooster, loon, type arbeidsovereenkomst, nachtwerk, onregelmatig werkrooster enz.),
• de arbeidsomstandigheden (fysieke omgeving en materiële omstandigheden voor de werknemer, lawaai, verlichting, gereedschap enz.), en
• de interpersoonlijke relaties op het werk (de relaties van de werknemer met collega’s en oversten, maar ook met klanten, patiënten, studenten enz.).

Wat zijn de gevolgen van psychosociale risico's?

Psychosociale risico's hebben negatieve gevolgen voor de gezondheid en veiligheid van werknemers, en bij uitbreiding voor ondernemingen en de hele samenleving. 

Gevolgen voor de werknemer

De werknemer kan emotionele, gedrags- of lichamelijke symptomen vertonen, bijvoorbeeld:

• slaapproblemen,
• drugs- of alcoholmisbruik,
• rugpijn,
• migraine,
• depressie,
• conflicten,
• burn-out,
• pesterijen,
• gewelddadigheid,
• verhoogde bloeddruk enz.

Afhankelijk van de persoon kunnen deze symptomen zich op verschillende manieren en in uiteenlopende situaties uiten.

Psychosociale risico's kunnen ook de interpersoonlijke relaties verstoren, op het werk of thuis, en kunnen leiden tot een gebrek aan motivatie en arbeidsongeschiktheid. 

Gevolgen voor ondernemingen

De gevolgen van psychosociale risico’s vind je in alle beroepssectoren. Ze leiden tot aanzienlijke economische kosten. Veel voorkomende gevolgen zijn bijvoorbeeld:

• ziekteverzuim,
• hoog personeelsverloop,
• arbeidsongevallen,
• beroepsziekten,
• daling van de productiviteit,
• verslechtering van het sociale klimaat,
• slechte kwaliteit van de producten of diensten,
• stakingen,
• aantasting van het imago van de onderneming enz.

Gevolgen voor de samenleving

Psychosociale risico's brengen ook aanzienlijke kosten voor de samenleving met zich mee. Het aantal langdurig zieken blijft immers toenemen. Studies bevestigen het groeiende verband tussen stress en ziekteverzuim. Stress zou verantwoordelijk zijn voor 50 tot 60% van het ziekteverzuim.